Evensong is een vorm van getijdengebed, ontworpen tijdens de Engelse Reformatie in de zestiende eeuw. De wortels van de getijden liggen in de vroege kerk. Het dagelijks gebed van de eerste christengemeenten was ontleend aan de joodse tempeldienst in Jeruzalem. De psalmen namen een belangrijke plaats in. Het zogenaamde getijdengebed kreeg een vaste vorm in de kloosters en kende acht verschillende gebedsmomenten verspreid over de dag, zoals de vespers (aan het begin van de avond) en de completen (voor het slapen gaan). In de vespers klonk (en klinkt) de Lofzang van Maria en in de completen de Lofzang van Simeon. Deze kloosterlijke vorm van dagelijks gebed werd in Engeland in het jaar 597 geïntroduceerd door Augustinus van Canterbury.
Nadat Maarten Luther in 1517 kritiek had geuit op de kerk, maakte tijdens de Engelse Reformatie koning Henry VIII zich in 1534 los van Rome. In vervolg daarop ging Aartsbisschop Thomas Cranmer aandacht besteden aan vernieuwing van de liturgie. Hij voerde, net als Maarten Luther, de volkstaalliturgie in. Het Latijn moest dus vervangen worden door het Engels. Ook werden de kloosters gesloten. Dat betekende het einde van het traditionele kloostergebed. Cranmer bracht het aantal gebedsmomenten terug naar twee per dag: de Matins (een morning prayer of ochtendgebed) en de Evensong (een evening prayer of avondgebed).
In de evensong voegde hij de getijden ‘vespers’ en ‘completen’ samen tot één viering. Zo komt het dat in de nieuw ontworpen evensong zowel het Magnificat (de lofzang van Maria) uit de vespers klinkt, als het Nunc dimittis (de lofzang van Simeon) uit de completen.
In 1549 verscheen het eerste Book of Common Prayer met daarin een orde voor de evensong. Na enkele revisies kreeg het Book of Common Prayer in 1662 zijn uiteindelijke vorm.
Tot op de dag van vandaag wordt deze orde van de evensong dagelijks gevierd in Anglicaanse kerken. Het dagelijkse zingen van een evensong behoort tot de vaste taken van ieder Engels koor dat verbonden is aan een kathedraal of kapel. Ongeveer vijfendertig jaar geleden is de choral evensong overgewaaid naar Nederland. De Schola Davidica in Utrecht was één van de eerste koren dat deze vorm van getijdenliturgie ging uitvoeren, eens in de maand. Sindsdien worden er op steeds meer plaatsen in Nederland choral evensongs gehouden.
De preces zijn korte gebeden die in afwisseling gezongen worden door de voorganger en het koor. De teksten komen uit psalm 51 en psalm 70. De responses volgen later in de dienst, na de canticles, en beginnen met een kleine litanie, vergelijkbaar met het Kyrië. Daarna volgen het Onze Vader, de gebeden door voorzanger en koor en de drie Collects die steeds worden beaamd door het koor met een gezongen ‘Amen’.
De psalmen hebben altijd een belangrijke rol gespeeld in het dagelijks gebed van de kerk. In Nederland wordt bij de psalmen al gauw aan het Geneefse psalter gedacht: de 150 psalmen berijmd, in strofische vorm. In de getijden worden de psalmen echter onberijmd gezongen, dicht bij de grondtekst. In Engeland ontstond in de zeventiende eeuw vanuit het gregoriaans een nieuwe muzikale vorm: het zingen van een psalm als chant. De psalm wordt vierstemmig gezongen volgens een harmonische formule, die ieder vers of iedere twee verzen wordt herhaald. Het zingen van een chant heeft door de herhaling een meditatieve werking.
De canticles zijn lofzangen of hymnische passages uit de Bijbel buiten de psalmen.‘Canticle’ komt van het Latijnse ‘canticum’ dat ‘lied’ betekent. Talrijke componisten hebben Evening Services, bestaande uit het Magnificat en het Nunc dimittis, gecomponeerd, bijvoorbeeld Henry Purcell of Charles Wood.
Een anthem is een zelfstandig koorwerk. De tekst kan een bijbeltekst zijn of een vrije tekst en wordt meestal gekozen bij de tijd van het kerkelijk jaar of bij de lezingen.
De hymn, een strofisch lied, is het enige volkszangdeel in de evensong. Een bekende hymn is bijvoorbeeld ‘The Day Thou gavest’, lied 247 in het Liedboek (2013). Het verschilt per plaats en gelegenheid hoeveel hymns er gezongen worden in de evensong.
bron: Theologie.nl (artikel Hanna Rijken)